گفتگو با استاد دانشگاه MITدرباره عاطفه در رایانه

خانم روزالین پیکارد داراى یک گروه تحقیقاتى در زمینه رایانه در موسسه موسوم به «آزمایشگاه رسانه اى» در دانشگاه MIT آمریکا است. وى درصدد است سیستم هاى پردازشگر نوآورانه اى تولید کند که قادر باشند عواطف و احساسات را تفسیر کنند و به حالات احساسى کاربران رایانه واکنش نشان دهند. دکتر پیکارد در مورد نحوه ساخت رایانه هاى داراى عاطفه و احساسات و برخورد صحیح میان انسان و ماشین به مصاحبه اى با هفته نامه اشپیگل چاپ آلمان پرداخته است. متن این مصاحبه که در جدیدترین شماره هفته نامه مذکور (شماره ۱۸ سال ۲۰۰۴) به چاپ رسیده در زیر از نظرتان مى گذرد.

•خانم پیکارد، آخرین بارى که دچار نوعى احساس عاطفى در برخورد با یک رایانه شدید، کى بود؟

درست چند روز پیش. من مهمانان مهمى داشتم و مى خواستم براى آنها از یک متن پرینت بگیرم. به جاى آنکه دستگاه فرمان چاپ را به چاپگر بفرستد پیغامى روى صفحه نمایشگر ظاهر شد که خبر از بروز نوعى اشتباه مى داد. در آن زمان واقعاً عصبانى شدم.

•براساس طرح شما یک چاپگر که مجهز به «برنامه هاى احساسى» باشد در هنگام بروز نقص چه پیامى باید ارائه دهد؟

هرگونه برخورد و واکنشى میان انسان و ماشین باید براساس همان معیارهایى صورت گیرد که ارتباطات متقابل میان دو انسان را شکل مى دهند.

•یعنى مى گویید اگر قرار باشد یک دستگاه چاپگر را به برخوردها و واکنش هاى عاطفى مجهز کنیم، باید این دستگاه به هنگام خراب شدن از کاربران معذرت خواهى کند؟

ما با انجام آزمایش هاى مختلف به این نتیجه رسیده ایم که دستگاه هایى که بتوانند به احساسات کاربران خویش واکنش نشان دهند در بین عموم ارزش و امتیازات بیشترى پیدا مى کنند. من معتقدم دستگاه هاى پردازشگر به احساسات و عواطف بیشترى نیاز دارند!

•ببینید، به نظر مى رسد شما در مورد مقایسه رایانه با انسان مبالغه مى کنید و خیلى ها چنین چیزى را قبول ندارند.

اما برخورد این دو شباهت هاى زیادى به رفتار و برخورد میان دو انسان دارد.

•آیا فکر مى کنید به جاى نحوه ارتباطات فعلى میان انسان ها و رایانه واقعاً مى توان به رایانه احساس بخشید و این احساس ها را در مواقع لازم تحریک کرد؟

احساسات انسان وابسته به بدن وى هستند. لذا گروه کارى اى که من آن را اداره مى کنم براى دادن احساس به رایانه به دنبال کپى کردن کامل از احساسات انسانى نیستند، بلکه مى خواهند رایانه ها را تنها به مکانیسم هایى مجهز کنند که وظایفى شبیه احساسات انسان را ایفا کنند. ما مى خواهیم رایانه درست مثل یک انسان که با حرکات بدن و یا حالت چشم روحیه خود را نشان مى دهد نمود احساسى بیرونى داشته باشد.

• اما رایانه که مثل انسان چشم و صورت ندارد که چنین کارى را انجام دهد.

ببینید ما براى ارتباط احساسى میان دوطرف در رایانه مجموعه اى از سنسورها را قرار مى دهیم. به عنوان مثال برخى رایانه هاى آزمایشى ما از طریق دوربین حرکات چشم و حالت صورت کاربران را زیر نظر مى گیرند. رایانه هاى دیگرى نبض، تنفس و آهنگ بیان جملات توسط مخاطب انسانى خویش را بررسى مى کنند. احساسات را نمى توان به صورت کاملاً طبیعى اندازه گیرى کرد اما آن دسته از واکنش هاى بدن انسان که ناشى از خشم، ترس و کنجکاوى هستند، ملموس و قابل بررسى اند.

•به نظر مى رسد آنچه شما درصدد دستیابى به آن هستید نمى تواند خیلى چیزى فراتر از دستگاه هایى نظیر دستگاه دروغ سنج باشد.

پس از حملات یازده سپتامبر پیشنهادهاى مختلفى مطرح شد مبنى بر اینکه ما دستگاه هاى خود را در خدمت مراکز بازرسى و سنجش دروغگویى قرار دهیم. من نمى خواهم چنین کارى را انجام دهم. البته فشار شدیدى در این زمینه وجود دارد. نمى خواهم دستگاه هایم در اختیار افراد غیرکارشناس و در جهت مقاصد نظامى و امنیتى قرار گیرند.

•آیا اصلاً شما فکر مى کنید که بتوان فردى را که قصد دارد عملیات انتحارى انجام دهد، از طریق اندازه گیرى و سنجش ویژگى هاى بدنى شناسایى کرد؟

خیر، دستگاه هایى نظیر دستگاه هاى دروغ سنج اطلاعاتى ارائه مى دهند که به سختى قابل تفسیر هستند.

•آیا اصلاً تحقیقات شما از سوى همکارانتان جدى گرفته مى شود؟

بله، کاملاً. مدت ها است که برخى دستاوردهاى ما عملاً مورد استفاده قرار گرفته اند. به عنوان مثال چند سال پیش یک دستگاه جست وجوگر ویدیویى براى رایانه ها ابداع کردیم که اکنون مورد استفاده قرار مى گیرد.

•فکر مى کنید چه زمانى بشر بتواند در کنار هوش نوعى احساس و عاطفه را هم در رایانه پیاده کند؟

ما در بحث انتقال احساس به رایانه در همان مرحله اى هستیم که در دهه شصت زبان رایانه و برنامه نویسى رایانه اى در آن مرحله قرار داشت _ در آغاز راه- اما امروز تحولات سریع تر اتفاق مى افتند. طى ده سال آینده برخورد با پردازشگرهاى احساسى امرى عادى خواهد شد.

•در فیلم علمى تخیلى«۲۰۰۱» فضانوردان و ستاره شناسان توسط رایانه تربیت مى شوند. آیا فکر مى کنید به چنین زمانى برسیم؟

وقتى فیلم مذکور را که ساخته استنلى کوبریک است براى اولین بار دیدم واقعاً تحت تاثیر آن قرار گرفتم. رایانه موسوم به «هال» تا حد اعجاب آورى احساسى است. اگرچه این رایانه التماس هم مى کند، اما قاتل نیز هست. ما چنین چیزى را نمى سازیم.
منبع : هفته نامه اشپیگل چاپ آلمان