گفت وگو با دکتر مهران انوری، جراح مبتکر و پیشگام نوآوری در جراح

گفت وگو با دکتر مهران انوری، جراح مبتکر و پیشگام نوآوری در جراحی از راه دور در جهان
اشاره: سال گذشته یکی از شگفت انگیزترین رویدادهای امیدبخش فن آوری مدرن و پزشکی در کانادا به وقوع پیوست. دکتر مهران انوری پزشک جراح ایرانی تبار توانست برای نخستین بار درجهان از محل کار خود در بیمارستان «سنت جوزف» واقع در شهر همیلتون استان انتاریو کانادا از فاصله 400 کیلومتری بر روی معده «کلودت فوریتر» که در بیمارستان عمومی نورث بی در شمال انتاریو بستری بود، یک عمل جراحی حساس را با موفقیت انجام دهد.
دکتر مهران انوری در سال ۱۹۵۹ میلادی (۱۳۳۸ شمسی) در تهران به دنیا آمد. پدر و مادر دکتر مهران انوری تا سال ۱۹۷۸ (۱۳۵۶) هر دو به عنوان داروساز در تهران مشغول به کار و فعالیت بودند. وی که تا زمان مهاجرت خانواده اش به کانادا در انگلستان مشغول تحصیل بود، همزمان در همین سال در دانشگاه نیوکاسل در رشته پزشکی ثبت نام کرد و در عرض پنج سال موفق به انجام تحصیلات خود در این رشته شد. از ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۹ در دانشگاه Mc Master در رشته جراحی به تحصیلات خود ادامه داد و پس از آن برای فوق تخصص خود به استرالیا سفر کرد و در دانشگاه شهر Adelaide تحت نظر پیشگامان رشته جراحی بیماریهای جهاز هاضمه و معده، پروفسور «جان دنت»، «گلین جیمسون»، در سال ۱۹۹۲ موفق به اخذ دکترا (P.H.D) در این رشته در سطح فوق تخصص شد و پس از آن به کانادا برگشت و در بیمارستان سنت جوزف واقع در شهر همیلتون به عنوان همردیف پروفسور به کار در کلینیک جراحی جهاز هاضمه و معده پرداخت. تا اینکه چندی پیش بیمارستان سنت جوزف که از بیمارستانهای وابسته به دانشگاه مک مستر است وی را به عنوان پروفسور و مدیر «CMAS» انتخاب کرد و اکنون دکتر مهران انوری مدتی است ریاست این مرکز مهم و مدیریت آن را بر عهده دارد.
دکتر مهران انوری به خاطر جراحی های مبتکرانه و شیوه های بی سابقه اش در این رشته یکی از جراحان برجسته جهان به شمار می رود. وی با طرح ها، پژوهشها و دانش و تجربیات گسترده عملی خود درواقع از ارکان اصلی CMAS و یکی از عوامل عمده گسترش و پیشرفت برنامه های این تشکیلات و تحقق یافتن طرحهای علمی این مرکز پزشکی فوق العاده مهم کانادا و جهان است. آنچه در پی می آید برگرفته از گفت وگویی است که توسط مرکز ایرانیان خارج از کشور با وی انجام شده است.

* مثل اینکه پرداختن به امور بهداشت و پزشکی در خانواده شما امر مرسومی است؟
- بله، پدر و مادر من هر دو داروساز بودند و پدرم علاوه بر داروسازی در رشته علوم آزمایشگاهی نیز تحصیل کرده و علاوه بر مدیریت آزمایشگاه طبی خود در آزمایشگاه بانک ملی ایران در تهران نیز مشغول به کار بوده است.

* تا چند سالگی در ایران بودید و در کجا تحصیل می کردید؟
- من تا ۱۴ سالگی در ایران بودم و تا کلاس نهم دبیرستان در دبیرستان البرز مشغول تحصیل بودم.

* و بعد به انگلستان رفتید؟
- بله برای ادامه تحصیل بقیه دوره متوسطه دبیرستان به انگلستان رفتم.

* بعد از اینکه از دانشگاه نیوکاسل دکترای طب خود را گرفتید و به خانواده تان در کانادا پیوستید، چه انگیزه ای باعث شد که برای ادامه تحصیل در شته تخصصی، دانشگاه مک مستر را انتخاب کنید؟
- دانشکده پزشکی دانشگاه مک مستر یکی از مراکز آموزشی مهم پزشکی در زمینه نوآوریها و ابتکارات است. در این دانشگاه به پژوهشهای ویژه اهمیت بسیار می دهند.

* بعداز اینکه رشته جراحی خود را در «ام، سی- مستر» تمام کردید برای ادامه مطالعات و تحصیلات فوق تخصصی به استرالیا رفتید...؟
- بله در دانشگاه آدلاید استرالیا پیشگامان جراحی جهاز هاضمه و ناراحتی های معده در سطح پیشرفته ای به تدریس، تجربه و کار مشغولند، به خاطر همین من به آنجا رفتم و در سال ۱۹۹۲ موفق شدم زیر نظر و با همکاری پروفسور دنت و جیمسون P.H.D ویژه فوق تخصص در زمینه کار جراحی را بگیرم و البته در خلال مدتی که در آنجا مشغول تحصیل بودم با همسرم خانم سیما ارجمند هم آشنا شدم که این آشنایی به ازدواج و تشکیل خانواده منجر شد و ما اکنون سه فرزند داریم.

* کار و حرفه همسرتان چیست؟
- ایشان روانشناس هستند و تخصصشان روانشناسی کودکان است.

* از چه زمانی تشکیل شده، ایده انجام عمل از راه دور، ایده چه کسی بوده و چه سابقه ای در تاریخ پزشکی دارد؟
- من یکی از کسانی بودم که فکر تشکیل چنین مرکزی را حدود سالهای ۱۹۹۶-۱۹۹۵ مطرح کردم و با تشکیل یک تیم از بهترین جراحان کانادا و جهان در بیمارستان سنت جوزف به همراه و پشتیبانی گروه دیگری از متخصصان رشته های کامپیوتر، ارتباطات و فن آوری و پزشکی شروع به فراهم آوردن زمینه های لازم و امکانات ضروری برای تحقق این ایده کردیم.

* فراهم آوردن امکانات عملی برای چنین ایده ای ظاهراً مخارج زیادی داشته، هزینه های این طرح چگونه تأمین شده است؟
- دانشگاه «ام.سی. مستر» یک میلیون دلار از بودجه آموزشی خود را به برپایی و گسترش این مرکز اختصاص داد و با تماس با وزیر بهداشت وقت کانادا آقای آلن راک یک میلیون دلار دیگر از دولت کانادا برای انجام این کار دریافت داشتیم.

* چه انگیزه ای باعث روی آوردن به این کار و اجرای چنین طرحی شد؟
- هدف اصلی ارائه خدمات جراحی به نیازمندان عمل جراحی در نقاط دورافتاده کانادا- آنجاهایی که دسترسی به متخصصین عمل های جراحی پیشرفته و همین طور امکانات انجام چنین عملهایی وجود ندارد- بود. این هدف ما را تشویق کرد که به کار گسترش و بهره وری از چنین طرحی بپردازیم.

* غیر از دستیابی به این هدف، این مرکز چه هدفهای دیگری را دنبال می کند؟
- آموزش دانشجویان و پزشکان در جاهایی که دور از مراکز عمده آموزش پزشکی قرار دارند. باید بگویم تاکنون ما در این مرکز هر ساله ۲۲ تا ۲۴ دوره آموزشی برای دانشجویان پزشکی و جراحان داشته ایم. یعنی از سالهای ۱۹۹۹-۱۹۹۸ تاکنون نزدیک به ۸۰ دوره آموزشی ۲ تا ۵ روزه در این زمینه برگزار کرده ایم.

* آقای دکتر انوری عمل جراحی از راه دور به وسیله مرکز شما به زبان ساده چگونه انجام می شود؟
- ما به وسیله وسایل ارتباطی و از طریق دید یاب تلویزیونی با تعبیه یک آدمک ماشینی که دارای سه بازوست این عمل را از راه دور می توانیم بر روی بیماران انجام دهیم. به عبارت دیگر جراح در بیمارستان ما درست مانند آن که در محلی که بیمار قرار دارد، باشد عمل جراحی رابا استفاده از وسایل ارتباطی به وسیله بازوهای (آدمک ماشینی) تعبیه شده در محل جراحی، انجام می دهد.

*مسئله همزمانی و هماهنگی کار جراح و زمان واقعی که هر حرکت بر روی بدن بیمار انجام می شود یا به عبارت دیگر تأخیرات احتمالی، خللی در جریان عمل جراحی بر روی بیمار وارد نمی کند و خطری ندارد؟
- متخصصین شرکت ارتباطات بل توانسته اند این تأخیر را به حداقل ممکن برسانند. یعنی به تأخیری حدود یک سیصد هزارم ثانیه و این در حد ایمنی لازم در هماهنگی و همزمانی کار جراح و زمان رخداد اعمال وی به وسیله بازوهای Robot بر روی بیمار است.

* به لحاظ روانی این شیوه عمل جراحی (جراحی از راه دور) ضرر و زیانی به بیمار نمی رساند؟ تصور عمل شدن به وسیله یک آدمک کامپیوتری و...؟
- نه به هیچ وجه، اول این که در آن اتاق عمل کادر پزشکی حضور دارند و دوم این که این شیوه به لحاظ روانی بسیار آرامبخش تر از این است که بیماری مجبور شود محل زندگی خود را، جایی که در آنجا به دنیا آمده و بزرگ شده و افرادی که در آن محل درمانی مرتب با آنها سروکار داشته ترک کند و در شهر دیگری به یک مرکز درمانی منتقل شود که کاملاً برای او ناآشناست. مثلاً خانمی که ما بر روی وی عمل دو هفته پیش را انجام دادیم تمام عمرش در نورشابی زندگی می کرده و در همان مرکز درمانی ۵ بچه اش را به دنیا آورده است.

* درباره سابقه این گونه اعمال جراحی در جهان... مثل این که سال گذشته از نیویورک یک تیم پزشکی یک عمل از راه دور بر بیماری در فرانسه انجام دادند... چه تفاوتها و یا شباهتهایی بین کاری که شما کردید و کاری که در نیویورک انجام شد وجود دارد؟
- کاری که شما به آن اشاره می کنید در ۷ سپتامبر سال ۲۰۰۱ بود که از یک مرکز ارتباطات در نیویورک، عمل خارج کردن کیسه صفرای یک بیمار دراستراسبورگ فرانسه انجام شد. اول این که عمل بسیار ساده بود. دوم بیمار در یک بیمارستان بسیار مجهز قرار داشت و سوم این که پزشکان از یک مرکز ارتباط از راه این کار را انجام دادند و این تجربه دنبال نشد. عملی که ما انجام دادیم عمل بسیار حساسی بود، یک میلیمتر جابه جایی محل در هر مرحله از عمل ممکن بود به خونریزی و مرگ بیمار بیانجامد و دیگر این که ما از یک بیمارستان این عمل را بر روی بیماری که در یک مرکز درمانی بود انجام دادیم. بعد از این عمل ما هفته گذشته توانستیم روده بیماری که دچار سرطان است با جراحی از راه دور با به کار بردن سیستمی که فراهم آورده ایم جراحی کنیم؛ بدون شکاف و بریدن و دوختن عمده و زیاد...

* پس درواقع ما درباره کاری کاملاً متفاوت در زمینه پزشکی و جراحی در اینجا حرف می زنیم....
- همین طور است. کاری که در نیویورک انجام شد از یک مرکز ارتباط انجام شد و برای انجام عملی بسیار ساده در «CMAS»، ولی در سیستم جراحی از راه دوری که ما به کار می گیریم، هدف انجام عمل های پیچیده در زمینه مختلف جراحی در هر نقطه کانادا و جهان است و غیر از این عملی که به آن اشاره شد ما عمل های دیگری هم انجام داده و طرح انجام آن را ریخته ایم. ما می خواهیم به جای هزینه گزاف حمل و نقل بیماران به مراکز درمانی مجهز با این شیوه خدمات جراحی را در هر جا که لازم بشود در اختیار نیازمندان قرار دهیم.

* این عمل بازتاب گسترده ای در جهان نوآوری های پزشکی داشته است...
- همین طور است. نمایندگانی از «NASA» سازمان فضانوردی آمریکا و سازمان فضانوردی کانادا و سازمان ها و مراکز درمانی مختلف شاهد انجام این عمل جراحی بودند. مسئولان، پزشکان و جراحان بسیاری از تمام نقاط جهان از عربستان، یمن و خاورمیانه با مرکز ما تماس گرفته اند برای استفاده از نتایجی که ما از تجربیات عمل خود تاکنون به دست آورده ایم.

*با به کار بردن این شیوه، جراحی های پیچیده از راه دور در تمام نقاط جهان در آینده به چه شکل ممکن می شود؟
- با استفاده از ماهواره ها، ما مدتی است که بر روی این ایده مشغول به کار شده ایم و در آینده این کار به وسیله کمک گرفتن از امکانات ماهواره ای امکان پذیر خواهد شد. در آینده مراکز درمانی و بیمارستانهای کوچک می توانند به وسیله ماهواره  ها از« Robotic Surgery Tele» یا انجام عمل بر روی بیماران نیازمند اعمال جراحی به خوبی استفاده کنند.

* در ایران چطور؟ آقای دکتر انوری دلتان می خواهد و یا دلتان می خواست که در ایران به تشکیل و توسعه چنین مرکزی می پرداختید؟
- ایران وطن من است و من می دانم جراحان بسیار خوبی در آنجا هستند و خیلی خوب کار می کنند. در ایران هم در نقاط دورافتاده نیاز به چنین سیستم ها و شیوه ها و راهکارهایی هست، اما این کار همکاری همه جانبه نهادهای رسمی دولتی و دانشگاه ها و مراکز درمانی را لازم دارد